تمام پارامتر هایی که برگزاری جشنواره فجر در بهمن ماه سال جاری را تهدید می نمایند - وبلاگ ممتاز آنلاین

به گزارش وبلاگ ممتاز آنلاین، آنچه از فحوای شرایط کنونی و نگاهی که می توان به آینده داشت، برداشت می گردد آن است که جشنواره فجر، حتی در بهمن ماه نیز قابلیت برگزاری دارد. عظیم ترین مشکل پیش رو، جهش های ناگهانی ویروس کرونا و تغییر رفتار آن است که شاید تخمین ها درمورد فراگیری این ویروس را در بهمن ماه با اشکال روبرو کند.

به گزارش گروه فرهنگی وبلاگ ممتاز آنلاین، مسئولان سینمایی کشور تا امروز، در روبروه جشنواره ها و کرونا، خیلی سفت وسخت پشت برگزاری فیزیکی جشنواره ها ایستاده اند. در روز های انتهایی سال گذشته که تعیین شد خطر کرونا، خیلی جدی تر و عمیق تر از آنچه تصور می گردد، است، مسئولان سینمایی در برابر انتشار اخباری مبنی بر تعطیلی جشنواره هایی، چون کن، از برگزاری جشنواره جهانی فجر سخن می گفتند و، چون فکر نمی کردند این ویروس منحوس به این زودی ها قصد نابودی ندارد، آن را به نیمه دوم خردادماه نیز موکول کردند. درواقع مسئولان سینمایی کشور در ماه های شروعین شیوع کرونا تا توانستند پشت برگزاری فیزیکی جشنواره ها را خالی نکردند و با وفق دادن شرایط، زمینه برگزاری حضوری فستیوال هایشان را فراهم آوردند تا جایی که امروز، تنها یک جشنواره جهانی فجر را کنسل و جشنواره های مقاومت، فیلم کوتاه و کودک را به صورت ترکیبی (حضوری و برخط) برگزار کردند و تا چند روز دیگر نیز به استقبال جشنواره سینما حقیقت می فرایند.

وزیر محترم ارشاد نیز چندی پیش از برگزاری فیزیکی و برخط دیگر جشنواره های فرهنگی با رعایت پروتکل های بهداشتی سخن گفت که این می تواند به معنای برگزاری تمامی رویداد های سینمایی در کشور ازجمله فیلم فجر باشد. جشنواره ای که این روز ها همه منتظر هستند تا تصمیم نهایی درمورد برگزاری یا عدم برگزاری آن اعلام گردد. اواسط هفته گذشته بود که یک رسانه به نقل از مقامی مطلع خبر داد که جشنواره فیلم فجر در بهمن ماه سال جاری برگزار نشده و به بهار سال 1400 موکول شده است. خبری که خیلی زود توسط دبیر جشنواره محمدمهدی طباطبایی نژاد تکذیب شد. پیش تر البته دبیر جشنواره اعلام نموده بود که خبر برگزاری یا عدم برگزاری جشنواره، نیمه دوم آذرماه اعلام می گردد، بنابراین باید چند روز دیگر نیز منتظر ماند تا اخباری قطعی از زبان مسئولان رسمی این رویداد مهم رسانه ای گردد. روی کاغذ، همه چیز به نفع برگزاری فیزیکی جشنواره است. این مهم را می توان از روی نشانه هایی، چون گفته های صریح مسئولان رده بالای فرهنگی و هنری کشور و البته تجربه برگزاری چند جشنواره دیگر به صورت حضوری متوجه شد، اما در مقابل، هستند گروه هایی که برگزاری جشنواره فجر در بهمن سال جاری را به صلاح ندانسته و نسبت به برگزاری فیزیکی آن تردید دارند. این گروه ها، استدلال هایی دارند که در ادامه به مهم ترین آن ها اشاره خواهیم کرد و اینکه این داده ها تا چه اندازه استعداد بالفعل دارند که بتوانند عظیم ترین جشنواره سینمایی کشور را برای سال جاری به تعطیلی بکشانند.

تداوم شرایط قرمز کرونایی در سراسر کشور

روی کاغذ، تداوم اوضاع فعلی و یا تشدید شرایط شیوع کرونا در بهمن ماه، اصلی ترین دلیلی است که سبب شده خیلی ها از هم اکنون جشنواره فیلم فجر سال جاری را ملغی شده فرض نمایند. اما چرا این گزاره به تن هایی کافی نیست؟

جشنواره فیلم کودک در روز های ابتدایی پیک سوم کرونا در کشور برگزار گردید. در روز هایی که سینما های تهران به علت بالا بودن آمار مبتلایان و کشته شدگان تعطیل شده بودند، جشنواره فیلم کودک با پیغامی از وزیر بهداشت رسما برگزار گردید. همین امروز هم که سینما های سراسر کشور تعطیل هستند و تمامی شهر های کشور به نوعی با محدودیت های کرونایی دست وپنجه نرم می نمایند، وزارت ارشاد و سازمان سینمایی در پی رتق وفتق برگزاری جشنواره سینماحقیقت در اواسط آذرماه هستند. ضمن آنکه به احتمال فراوان، تمام آذرماه به محدودیت های ولو شدیدتر کرونا بگذرد که سبب پایین آمدن آمار مبتلایان و قربانیان این ویروس در دی ماه و اوایل بهمن و به اصطلاح عبور از پیک سوم کرونا خواهد شد. محدودیت هایی که احتمالا به دلیل کنترل بازار شب عید تا دی ماه نیز ادامه یابد و بنابراین طبق این شیوه، خیلی بعید خواهد بود که شرایط قرمز کرونایی، در بهمن ماه که موسم همیشگی برگزاری جشنواره فجر است، مانند امروز، تندوتیز و با آمار هایی خیره نماینده باشد؛ بنابراین روی کاغذ، اواسط بهمن احتمالا شرایط کرونا کنترل شده تر از روز هایی است که هم اکنون در آن به سر برده یا در ایام جشنواره فیلم کودک با آن روبرو بودیم.

اگر چنین پیش فرضی مدنظر مسئولان سینمایی کشور باشد، باید یک آینده نگری با چاشنی شانس را هم تجربه نمایند تا طی دو، سه هفته آینده نسبت به برگزاری یا عدم برگزاری جشنواره در بهمن ماه، اعلام نظر رسمی داشته باشند. هرچند باید به این نکته مهم نیز توجه داشت که وجود یک مبتلا یا کشته کرونایی نیز آمار بالایی محسوب می گردد و این، نظر مسئولان سینمایی است که تشخیص دهند حتی با وجود چنین شرایطی برای 12 تا 22 بهمن، آیا حاضر خواهند بود جشنواره را برگزار نمایند یا خیر.

مسئولان ستاد کرونای کشور بار ها اعلام نموده اند که اگر یک فرد مبتلا برای دقایقی طولانی (مثلا یک ساعت) در محیطی سربسته و در کنار افراد دیگری حضور داشته باشد، به فرض استفاده از ماسک و رعایت تمامی تمهیدات بهداشتی، دیگران را هم مبتلا خواهد نمود. این قاعده درمورد جشنواره که طی آن قرار است مخاطبان شاهد فیلم هایی با متوسط زمان 90 دقیقه باشند، ولو با فرض رعایت فاصله گذاری هوشمند در فواصل جایگاه ها، باز هم با خطر ابتلا روبرو خواهند بود. اما یک بند مهم در این میان وجود دارد و آن اینکه، سقف سینما ها خیلی بلند است و در آن، گردش هوا وجود دارد؛ دو پارامتری که سبب می گردد تا گزاره حضور طولانی مدت یک فرد مبتلا با دیگران در یک محیط سربسته، منجر به آلوده شدن دیگران نگردد. شاید همین دو اصل سبب شد که وزیر بهداشت با برگزاری جشنواره کودک موافق باشد و حتی برای آن رویداد، پیغام خوش وقتی نیز صادر کند. همین اصل و پیش فرض را در کنار تعطیلی حالا دیگر طولانی شده سینما ها درنظر بگیرید که اگر سقف بلند سینما ها و گردش هوای موجود در آنها، سبب ابتلای مخاطبان نمی گردد و به همین دلیل می توان جشنواره های سینمایی را برگزار کرد، پس چرا سینما های تهران و چندین کلانشهر دیگر، هم اکنون هفته هاست که به بهانه شیوع کرونا تعطیل شده؟ در این دوراهی و تعارض، این مسئولان سینمایی کشور هستند که باید تصمیم بگیرند با جمیع جوانب که هم شامل بیم هایی جدی است و هم نویدبخش امید های بسیار، آیا جشنواره را در بهمن ماه برگزار نمایند یا خیر.

پاشنه آشیل سینما های مردمی گستره وسیع برگزاری جشنواره و خطرات نمایش آنلاین

یکی از نگرانی هایی که سبب شده گروه های بسیاری، راضی به برگزاری جشنواره فجر در بهمن ماه سال جاری نباشد، گستره وسیع تر برگزاری جشنواره فجر به نسبت جشنواره های دیگر است. در جشنواره هایی مانند کودک یا مقاومت، ظرفیت آنلاین، یاری قابل توجهی به برگزاری آن رویداد ها کرد و حتی می توان این گونه گفت که اگر سیستم برخط نبود، جشنواره ای مانند فیلم کوتاه، سال جاری اصلا برگزار نمی شد. در جشنواره کودک نیز با آنکه وعده داده شده بود که مخاطبان می توانند فیلم ها را به صورت روزانه از پلتفرم های اینترنتی مشاهده نمایند، اما جشنواره هرگز آثار بخش مسابقه را وارد این بخش نکرد و پلتفرم ها تنها آثار خاطره انگیز سینمای کودک دهه های قبل و آثار کوتاه و وب سری ها را نمایش دادند.

طبیعتا وقتی جشنواره ای مانند کودک، ریسک نمایش اینترنتی آثار بخش مسابقه را به جان نمی خرد، پس این گزاره برای جشنواره فجر به کلی منتفی است که اگر قرار بود زیرساخت ها به گونه ای باشد که آثار بخش مسابقه جشنواره فجر حتی برای 24 ساعت از پلتفرم ها قابل پخش باشند، صاحبان بسیاری از فیلم ها، امروز به اکران آنلاین تن داده و فیلم های خود را برای نمایش در سالن های سینما نگه نمی داشتند.

با این تفاسیر، هرگونه نمایش فیلم در جشنواره فجر منتفی است و باید تمامی نمایش ها به صورت فیزیکی باشد. در زمینه نمایش حضوری نیز چند بحث وجود دارد: نخست بحث کاخ جشنواره و سینمای اهالی رسانه و منتقدان است و دیگر، سینما های مردمی.

برای کاخ جشنواره می توان این عنوان را حذف کرد و سیستم اداری جشنواره را از ساختمان سازمان سینمایی به مکان بیرونی منتقل نکرد. همچنین می توان سالن اهالی رسانه را میان چند پردیس عظیم که سالن های بسیار دارند، قسمت کرد. درواقع مشکل اصلی برگزارنمایندگان، سینما های مردمی است که عملا امکان میزبانی از مردم (ولو به تعداد محدود) را ندارند. در سال های گذشته، کلیه سری بلیت های نمایش فیلم در کمتر از یک ساعت به فروش می رفت. مثلا سال گذشته، حدود 60 هزار قطعه بلیت در کمتر از نیم ساعت به فروش رفت؛ بنابراین بسیار بعید است که حتی با وجود بازگشایی سینما ها تا اواسط بهمن ماه، بتوان این میزان جمعیت را در سینما ها و خیابان ها ساماندهی کرد تا فیلم ها را تماشا نمایند.

از سوی دیگر اگر بخش مردمی و سینما های آن را از فرایند جشنواره حذف نمایند، این کار، هزینه سنگینی برای جشنواره و حتی صاحبان آثار دارد. در سال های گذشته، بخشی از هزینه های برگزاری جشنواره، از محل خرید بلیت تامین می شد. ضمن آنکه تهیه نمایندگان نیز از محل فروش بلیت فیلم هایشان در تهران و شهرستان ها، درآمدی داشتند که اگر این بخش از جشنواره سال جاری حذف گردد، هزینه سنگینی را روی دست سازمان سینمایی و وزارت ارشاد خواهد گذاشت و جشنواره تنها به یک یا دو پردیس برای نمایش فیلم برای اصحاب رسانه ها و منتقدان خلاصه خواهد شد که نوعی انحصارسازی است و قطعا جذابیت و حرارت سالیان قبل خود را نخواهد داشت.

البته احتمالا شاید این پرسش برایتان پیش بیاید که مسئولان سینمایی کشور برای این مهم، از تجربه ونیز 2020 استفاده می نمایند. تجربه ای که جشنواره ونیز سال جاری داشت، آن بود که سینما های مردمی را به نسبت سالیان قبل کاهش داد و فروش فیزیکی بلیت ها را حذف کرد و زمینه را به گونه ای فراهم آورد که فروش بلیت تنها به صورت اینترنتی و تا 72 ساعت پیش از نمایش هر فیلم امکان پذیر باشد.

در جشنواره فجر، به چند دلیل این اقدام مسئولان جشنواره ونیز قابلیت اجرا شدن ندارد:

نخست آنکه طبق عادت چندین ساله جشنواره فجر، سری بلیت های جشنواره به صورت یکجا و چندین روز پیش از برگزاری افتتاحیه به فروش می رسد. دوم آنکه ایتالیا در زمان برگزاری جشنواره ونیز، با مشکل چندان حاد کرونایی روبرو نبود و توانسته بود در فصل گرما، خود را از زمره 20 کشور با تعداد قربانیان و مبتلایان بالا جدا کند. حال آنکه ما در ایران، در تمام این ماه هایی که از شیوع کرونا می گذرد، همیشه در زمره 20 کشور با تعداد مبتلا و کشته های بالا بوده ایم و اکنون در شرایط بغرنج تری به نسبت فصل گرما به سر می بریم. سوم آنکه در زمان جشنواره ونیز، سینما های ایتالیا باز و مشغول فعالیت بودند؛ بااین حال مسئولان سینمایی ایتالیا، از تعداد سینما های مردمی جشنواره کاسته و آن را به نصف تقلیل دادند. در ایران، اما از مهرماه، سینما های کشور با تعطیلی هایی روبرو بوده که با افق پیش رو احتمالا تا ماه های آینده و احتمالا عید نوروز ادامه دار خواهد بود و این مهم اجازه نمی دهد تا سینمایی، پذیرای دوستداران جشنواره باشد. حالا، اما درصورت برگزاری جشنواره در بهمن ماه، می توان با تغییراتی، بخشی از بند ها ازجمله فروش بلیت ها را ترمیم کرد، اما اینجا دیگر جایگاهی است که حتی نمی تواند از تجربه ونیز (به لحاظ شرایط زمانی و موقعیت بهبود عمومی جامعه شان) به نفع جشنواره فجر بهره برداری کرد و همه چیز تابع تصمیم گیری مسئولان جشنواره است. گرچه اگر جشنواره فجر در بهار 1400 هم برگزار گردد، باز این مشکل به قوت خود باقی خواهد ماند و مسئولان رده بالای سینمای کشور باید از میان نمایش انحصاری فیلم ها تنها برای اهالی رسانه یا نمایش توامان برای اهالی رسانه و عده قلیلی از مخاطبان، یکی را برگزینند. در هریک از این دو زمان که جشنواره برگزار گردد، عظیم ترین چالش مدیریتی، همین خواهد بود.

آیا جشنواره فجر با تهدید نداشتن فیلم روبرو است؟

بعضی مخالفان برگزاری جشنواره فجر در بهمن سال جاری معتقد هستند که این رویداد علی رغم رعایت پروتکل های بهداشتی، نمی تواند پذیرای آثار بسیاری باشد و، چون خوراک لازم برای نمایش موجود نیست، عملا امکان برگزاری آن وجود ندارد. استدلال این دسته نیز آن است که، چون کرونا طی ماه های گذشته، محدودیت هایی را برای پروژه های فیلمبرداری به وجود آورده، فیلم های چندانی نتوانسته اند مراحل ضبط و پست پروداکشن را پشت سر بگذارند و به همین علت، اصلا کار به جایی نمی رسد که فیلم های متعددی بخواهند فرم فراخوان را پر نموده و اثر کامل خود را به دفتر جشنواره بفرستند.

خیلی عجیب است که مخالفان جشنواره، به این بند عجیب متوسل شده اند. در یک دهه گذشته، تعداد آثار شرکت نماینده در جشنواره فجر مابین 80 تا 110 فیلم بود که از این تعداد، 22 فیلم برای بخش سودای سیمرغ (مسابقه) و 11 فیلم هم برای نگاه نو (فیلم اولی ها) انتخاب می شد. قطعا سال جاری نمی توانیم شاهد این میزان شرکت نماینده باشیم که البته طبیعی هم هست. در این مورد، دبیر جشنواره پیش تر نیز اعلام نموده درصورت لزوم، فیلم هایی را که سال گذشته فراوری شده، اما به جشنواره نرسیده اند نیز می پذیرند و بنابراین با حجم خوبی از فیلم ها روبرو می شویم که شاید حتی تعدادشان به حدود 80 فیلم متقاضی سال گذشته نیز برسد.

در ابتدا باید به فیلم هایی اشاره کنیم که فیلمبرداری آن ها سال جاری به اتمام رسیده و هم اکنون یا درحال پشت سر گذاشتن مراحل فنی هستند و یا آماده نمایش شده اند. در این زمینه می توان به این فیلم ها اشاره نمود:

قهرمان (اصغر فرهادی)، گشت 3 (سعید سهیلی)، دست انداز (کمال تبریزی)، مست عشق (حسن فتحی)، شب، داخلی، دیوار (وحید جلیلوند)، روشن (روح الله حجازی)، چپ، راست (حامد محمدی)، ابلق (نرگس آبیار)، یدو (مهدی جعفری)، شیشلیک (محمدحسین مهدویان)، جوجه تیغی (مستانه مهاجر)، طلاخون (ابراهیم شیبانی)، بندربند (منیژه حکمت)، پایکوبینده (بهمن گودرزی)، حکم تجدیدنظر (محمدامین کریم پور)، راستا معکوس (ابوالفضل جلیلی)، اورکا (سحر مصیبی)، جنایت بی دقت (شهرام مکری)، راند چهارم (علیرضا امینی)، بدون همه چیز (محسن قرائی)، والدین امانتی و سلفی با رستم (حسین قناعت)، تک تیرانداز (علی غفاری)، بعد از اتفاق (پوریا حیدری اوره)، مصلحت نظام (حسین دارابی)، باباسیبیلو (ادوین خاچیکیان)، آرزوی زیبا (علی قویتن)، کوسه (علی عطشانی)، بچه گرگ های دره سیب (فریدون نجفی)، برای مرجان (حمید زرگرنژاد)، مجوز خروج (کیارش اسدی زاده)، مهران (رقیه توکلی) و لوپتو (عباس عسکری).

بعضی فیلم ها نیز در شرایط حاضر، یا مشغول فیلمبرداری هستند و یا درصدد شروع فیلمبرداری طی روز های آینده، که با تدوین همزمان می توانند خود را به جشنواره فجر برسانند. از این دست فیلم ها می توان به نمونه های زیر اشاره نمود:

خائن کشی (مسعود کیمیایی)، نگهبان (رضا میرکریمی)، تفریق (مانی حقیقی)، روزی روزگاری آبادان (حمیدرضا آذرنگ)، در تپش شب (محمد احمدی) و پایکوبی دلفین ها (علیرضا امینی).

اگر تعداد این فیلم ها، به اندازه ای نباشد که دست داوران را برای انتخاب 22 فیلم بخش مسابقه باز بگذارد، طبق گفته صریح دبیر جشنواره که البته پیشنهاد بسیار خوبی است، باید سراغ فیلم هایی رفت که سال گذشته فراوری شده، اما نتوانسته اند به جشنواره فجر برسند. البته که یکی از دلایل تعویق انتشار فراخوان جشنواره سال جاری نیز این مهم است که یک آنالیز صورت گیرد که آیا احتیاج به افزودن چنین بندی هست یا خیر.

ازجمله فیلم هایی که با افزوده شدن چنین بندی، شانس حضور در جشنواره سال جاری را دارند، می توان به این آثار اشاره نمود:

لامینور (داریوش مهرجویی)، قاتل و وحشی (حمید نعمت الله)، لاله (اسدالله نیکنژاد)، مجبوریم (رضا درمیشیان)، آفتاب نیمه شب (شهریار بحرانی)، سبز، سفید، قرمز (محمدحسین لطیفی)، سگ بند (مهران احمدی)، سلفی با دموکراسی (علی عطشانی)، کارو (احمد مرادپور)، گورکن (کاظم مولایی) و ستاره بازی (هاتف علیمردانی).

این ها اسم 50 فیلمی است که شرایط حضور در جشنواره فجر سال جاری (ولو اگر در بهمن ماه برگزار گردد) را دارند. البته که این فهرست مشتمل بر آثاری است که اعلام رسانه ای شده اند و بعضی پروژه ها نیز در سکوت کامل خبری جلوی دوربین رفته یا می فرایند که به این فهرست اضافه می شوند. ضمن اینکه با انتشار فراخوان جشنواره، بر سرعت فراوری پروژه های معطل مانده نیز افزوده شده و اینکه تعداد این پروژه ها به 80 برسد، چندان دور از انتظار نخواهد بود.

ضمن اینکه همان گونه که طبق شرایط خاص سال جاری، بعضی بند ها به جشنواره اضافه و یا کم شده، فارغ از تعداد روز های جشنواره که شاید بتواند به زیر 10 روز برسد، می توان تعداد فیلم های بخش مسابقه را نیز کم کرد و این می تواند از اختیارات ویژه دبیر جشنواره باشد، هرچند با این تعداد فیلم، احتمال کاهش تعداد فیلم های بخش مسابقه، بعید به نظر می رسد. اسامی کارگردانانی که در جشنواره احتمالی سال جاری حضور دارند به اندازه ای پررنگ است که از روی حدس و براساس سوابق این نام ها نیز از هم اکنون می توان اسامی احتمالی آثار بخش سودای سیمرغ را هم روی کاغذ نوشت؛ بنابراین این ادعا که فیلم های کافی برای جشنواره سال جاری وجود ندارد، از اساس باطل است. حتی سال جاری به دلیل شیوع کرونا و خانه نشینی اجباری بسیاری از کارگردانان و سینماگران، فرایند انتخاب داوران نیز که طی سالیان اخیر، حواشی پررنگی را به خود دیده بود، کمی ساده تر به نظر رسیده و می تواند شامل اسامی معتبرتری باشد. طی سال ها این بهانه وجود داشت که بعضی چهره های سینمایی، در موسم جشنواره، یا مشغول کار هستند و یا در مسافرت خارج از کشور به سر می برند. محدودیت های کرونایی این اجازه را به دبیر جشنواره و تیم همراه او می دهد که در بخش داوران، انتخاب های پروپیمان تری را به نسبت دوره های قبلی جشنواره داشته باشند.

جشنواره ای که سال جاری برگزار می گردد یا نمی گردد؟

آنچه از فحوای شرایط کنونی و نگاهی که می توان به آینده داشت، برداشت می گردد آن است که جشنواره فجر، حتی در بهمن ماه نیز قابلیت برگزاری دارد. عظیم ترین مشکل پیش رو، جهش های ناگهانی ویروس کرونا و تغییر رفتار آن است که شاید تخمین ها درمورد فراگیری این ویروس را در بهمن ماه با اشکال روبرو کند. گرچه همان گونه که پیش تر هم اشاره شد، وجود حتی یک مبتلا یا کشته کرونایی نیز زیاد است، اما اگر قرار بر برگزاری جشنواره فجر است، به نظر می رسد که چه به لحاظ شرایط قرمز و چه از نظر میزان فراوریات، فرق چندانی میان بهمن 1399 با بهار 1400 نخواهد بود. ضمن اینکه اگر هم جشنواره فجر در تاریخ پیشنهادی بهار 1400 و همزمان با جشنواره جهانی برگزار گردد، مصائب و مسائل دیگری به آن افزوده می گردد که عملا فرایند برگزاری دو جشنواره توامان را متوجه تهدید هایی جدید می نماید. حال باید دید که مسئولان رده بالای سینمای کشور، در این شرایط تعارض گونه، حکم به برگزاری در بهمن می دهند و یا با امید به بهبود شرایط عمومی و پذیرش تهدید های جدید، به بهار 1400 رضایت می دهند؟! تا دو یا سه هفته دیگر نتیجه قطعی تعیین می گردد.